Wat als we stroom betalen per kilometer die hij reist?

De energierekening moet slimmer

De komende jaren pompt Nederland maar liefst 200 miljard euro in het stroomnet om netwerkcongestie tegen te gaan. Een fors bedrag, dat volgens energietransitie-adviseur Gigi van Rhee efficiënter besteed zou kunnen worden. Haar voorstel? Introduceer een kilometerheffing op elektriciteit. Daarmee betalen gebruikers niet alleen voor wat ze verbruiken, maar ook voor hoever de stroom moet reizen. Het klinkt misschien wat abstract, maar het principe is verrassend logisch – en vooral relevant voor de energietoekomst van Nederland.

Van kolenmijnen naar wind op zee

In de tijd van de kolenmijnen bouwden we fabrieken daar waar de energiebron lag. Vandaag de dag komt onze elektriciteit steeds vaker van zonnepanelen en windparken op zee, maar de zware industrie blijft gewoon zitten waar ze al decennia zit. Het gevolg: stroom moet tientallen tot honderden kilometers worden getransporteerd, met alle kosten en netwerkdrukte van dien.

Toch betaalt een bedrijf dat groene stroom uit de achtertuin gebruikt evenveel als een fabriek die zijn energie van ver laat komen. Die lange transportkosten worden nu collectief gedragen. Iedereen betaalt mee, ook de partijen die wél hun best doen om vraag en aanbod lokaal in balans te brengen.

Een eerlijker en efficiënter stroomnet

Door netwerktarieven afhankelijk te maken van de transportafstand – dus het aantal ‘kWh-kilometers’ – ontstaat er een prikkel om stroomopwekking en -gebruik dichter bij elkaar te brengen. Fabrieken zouden zich dan eerder vestigen bij windparken of andere energiebronnen, in plaats van midden in het land. Nieuwe energiecentrales zouden ontstaan op plekken waar de vraag hoog is. De infrastructuur hoeft dan minder zwaar belast te worden, wat kosten bespaart én bijdraagt aan een robuuster net.

Het principe is vergelijkbaar met andere beleidsmaatregelen: toen Londen een congestieheffing voor auto’s invoerde, nam het verkeer af. En het beprijzen van CO2 heeft geleid tot een daling van de uitstoot. Een kilometerheffing voor stroom kan eenzelfde effect hebben: wie kiest voor lokale energie, wordt beloond – wie van ver haalt, betaalt.

Het mkb betaalt nu de prijs

Juist het midden- en kleinbedrijf merkt nu de nadelen van de huidige inrichting. Ze investeren in eigen opwekking, batterijen en samenwerking in energiehubs, maar betalen alsnog mee aan netverzwaring voor anderen. Ondertussen moeten zij soms jarenlang wachten op een netaansluiting, omdat de capaciteit elders naartoe gaat. Een systeem waarbij nabijheid loont zou dit recht kunnen trekken en ervoor zorgen dat beschikbare middelen eerlijker verdeeld worden.

Korte lijntjes zijn minder kwetsbaar

Een netwerk met veel lokale clusters is bovendien minder gevoelig voor storingen. Net als bij treinen: als een pendeldienst uitvalt, is de overlast beperkt. Maar als een verstoring het hele spoor beïnvloedt, ligt het hele land plat. Op dit moment is ons elektriciteitsnetwerk een ingewikkeld geheel van hoog-, midden- en laagspanningslijnen. Die raken steeds vaker overbelast. Netbeheerder TenneT gaf vorig jaar nog aan dat er in meerdere provincies onvoldoende ruimte is voor nieuwe energiehubs, terwijl de vraag toeneemt.

Een kortere afstand tussen opwek en gebruik maakt het systeem overzichtelijker, goedkoper en veerkrachtiger. Maar dan moeten we wel durven kiezen voor een andere inrichting.

Van fossiel naar toekomstgericht denken

Natuurlijk is het niet eenvoudig om zo’n kilometerheffing in te voeren, zeker niet voor huishoudens of kleine bedrijven met beperkte mogelijkheden. Maar voor nieuwe grote verbruikers en toekomstige productielocaties is het een reële en relevante optie. Het dwingt tot een fundamentele vraag: bouwen we verder op het fossiele fundament, of ontwerpen we een energiesysteem dat écht toekomstbestendig is?

Net zoals we nadenken over een kilometerheffing voor automobilisten, moeten we ons ook buigen over de reis die onze stroom aflegt. Want hoe korter die reis, hoe beter voor het net – én voor iedereen die ervan afhankelijk is.

Bron: fd.nl