Stikstofcrisis houdt woningbouw in zijn greep: feiten en fabels onder de loep

Kabinet vreest nieuw stikstofslot voor bouwprojecten

De stikstofproblematiek blijft een groot obstakel voor de bouwsector. Met strengere regels voor het zogenoemde ‘intern salderen’, na een recente uitspraak van de Raad van State, dreigt een groot aantal bouwprojecten vast te lopen. Minister-president Dick Schoof leidt een speciaal spoedteam om de stikstofproblemen te lijf te gaan, maar de druk wordt steeds groter. Een nieuwe uitspraak op 22 januari, waarin de Staat wordt verplicht stikstofreductie te versnellen, maakt de uitdaging alleen maar groter.

De situatie doet denken aan de stikstofcrisis van 2019, toen het Programma Aanpak Stikstof (PAS) sneuvelde en veel bouwprojecten vertraagden. Maar hoe groot is de impact van de huidige crisis echt? En welke aannames over de stikstofproblematiek snijden hout?

Heeft stikstof de woningbouw daadwerkelijk vertraagd?

Het staat vast dat de stikstofcrisis sinds 2019 gevolgen heeft gehad voor de woningbouw, vooral in gebieden nabij natuurgebieden. Vastgoedonderzoeker Madeline Buijs van Colliers ontdekte dat door de PAS-uitspraak ruim 23.000 woningen niet tijdig zijn gebouwd. Hoewel veel van deze woningen inmiddels zijn opgeleverd, blijft de achterstand in de productie voelbaar.

Volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) zullen de strengere stikstofregels tot en met 2027 leiden tot 10.000 minder bouwvergunningen en 8.000 minder nieuwbouwwoningen. Hoewel de vergunningverlening in 2024 weer iets aantrok, blijft de sector worstelen met een lagere oplevering van woningen: 68.000 in 2024 tegenover 74.000 in 2023. Het is duidelijk dat stikstof een rol speelt in de vertragingen, maar andere factoren, zoals stijgende bouwkosten, hebben ook hun aandeel.

Kan de bouw vrijgesteld worden van stikstofregels?

De bouwsector is verantwoordelijk voor een relatief klein deel van de stikstofuitstoot, voornamelijk tijdelijk tijdens bouwactiviteiten. Dit was de reden waarom in 2021 een bouwvrijstelling werd ingevoerd, zodat projecten sneller konden starten. Maar deze vrijstelling werd door de Raad van State in 2022 ongeldig verklaard. Volgens de rechter is het niet mogelijk om stikstofreductie te realiseren zonder per project de impact te beoordelen.

Hoogleraar Ruimtelijke Economie Jan Rouwendal ziet ook weinig heil in een nieuwe vrijstelling. Hij wijst erop dat eerdere versoepelingen weinig effect hebben gehad op de bouwvergunningverlening. Hoewel de stikstofregels de bouw iets ingewikkelder maken, is het slechts één van de vele knelpunten in een al complex proces.

Intern salderen: nieuwe tegenslag voor bouwprojecten

Een recente uitspraak van de Raad van State maakt het schuiven met stikstofruimte binnen vergunningen, intern salderen genaamd, veel moeilijker. Dit raakt niet alleen toekomstige projecten, maar ook al afgeronde projecten sinds 2020. De impact op de bouwsector kan groot zijn, met vertragingen als gevolg. Onderzoeker Madeline Buijs verwacht dat de sector tijd nodig heeft om zich aan te passen aan de nieuwe regels, maar vreest verdere vertraging zolang er geen structurele oplossing is voor de stikstofproblematiek.

Is de overheid verrast door de stikstofuitspraken?

Na eerdere stikstofuitspraken, zoals het sneuvelen van de bouwvrijstelling, had het kabinet kunnen voorzien dat de intern salderen-regels juridisch kwetsbaar waren. Toch bleef de regering treuzelen, mede door protesten van de landbouw- en bouwsector. Uiteindelijk moest de Raad van State de knoop doorhakken. Het gebrek aan proactief beleid heeft geleid tot de huidige onzekerheid, terwijl dit grotendeels voorkomen had kunnen worden.

De rol van bezwaarmakers en de rechter

Milieuorganisaties en andere bezwaarmakers worden vaak aangewezen als schuldigen voor de stikstofcrisis. Maar experts benadrukken dat het niet de klagers zijn, maar de gebrekkige regelgeving die de problemen veroorzaakt. De Raad van State handhaaft simpelweg de wettelijke regels, waarbij geitenpaadjes van de overheid keer op keer worden afgewezen.

Minister Mona Keijzer heeft wel voorstellen gedaan om juridische procedures te versnellen, maar of dit genoeg is om de impasse in de woningbouw op te lossen, blijft de vraag. Zolang de stikstofproblematiek niet structureel wordt aangepakt, blijft de woningbouw kwetsbaar voor nieuwe juridische tegenslagen.

Wat betekent dit voor de toekomst van de woningbouw?

De recente stikstofuitspraken hebben opnieuw duidelijk gemaakt dat zonder fundamentele veranderingen in het beleid de woningbouw blijft vastlopen. Hoewel onderzoekers zoals Jan Rouwendal minder impact verwachten dan bij de PAS-uitspraak in 2019, blijven vertragingen en onzekerheid de sector teisteren. Het spoedteam van premier Schoof heeft de taak om met creatieve en duurzame oplossingen te komen, maar de tijd dringt.

Bron: cobouw.nl