Scheidend directeur PBL over de ‘grote verbouwing van Nederland’

Hans Mommaas neemt afscheid als directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). In een interview met NRC geeft hij zijn visie op de toekomst van Nederland als het gaat om ruimtelijke ordening. Het kabinet maakt plannen zonder basis en zonder einddoel, is zijn conclusie. Dat geeft de nodige risico’s voor het klimaat proof maken van Nederland rond 2050. Het PBL brengt zowel gevraagd als ongevraagd advies uit over zaken aangaande ruimte, natuur en milieu. Mommaas was 7 jaar directeur.

‘Hoe gaan we Nederland inrichten?’

Volgens Mommaas is er nu nog te weinig visie over de toekomst van Nederland. Er zijn allerlei doelen, maar de samenhang daartussen ontbreekt vaak. Er is een stikstofdoel, een waterdoel, een doelstelling voor woningbouw en niet te vergeten een klimaatdoel. Maar het zijn vaak vage begrippen zonder concrete plannen. Hij vindt het jammer dat er te weinig aandacht is voor samenhang tijdens discussies in de Tweede Kamer over ruimtelijke ordening. De taken zijn nu verdeeld over meerdere ministers en staatssecretarissen. Hierdoor is het risico groot dat een bewindspersoon vooral bezig is zijn eigen ministerie te verdedigen. Mommaas geeft een voorbeeld: Het kabinet wil dat in 2030 de stikstofuitstoot in minstens 74 gebieden is gereduceerd tot een onschadelijk niveau. Dat betekent dat in deze gebieden landbouw niet meer aan de orde is. In De Peel en delen van de Veluwe verandert er dan veel. Maar de vraag rijst vervolgens: Wie gaat deze gebieden onderhouden als er geen boeren of andere bedrijvigheid meer is? Maar we moeten ons ook realiseren dat stikstof niet aan de grens van Nederland kan worden tegengehouden.

Nederland moet een inhaalslag maken

Nederland staat er niet goed voor als het gaat om de aandachtspunten voor het PBL. Op het gebied van natuur, milieu en ruimte moet Nederland een belangrijke inhaalslag gaan maken. De afgelopen decennia lag de nadruk vrijwel alleen bij economische belangen. Het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 bracht daar langzaam verandering in. In Nederland werd een eigen Klimaatakkoord vastgesteld in 2019. Dit was uiteraard gebaseerd op de speerpunten van ‘Parijs’. De stikstofreductie bedroeg in 2020 zo’n 25% ten opzichte van 1990. In 2030 is een vermindering van 55% het doel. Dat betekent dat de stikstofuitstoot in de komende pakweg 8 jaar met 30% omlaag moet. Als Nederland eerder was begonnen met maatregelen, dan was de uitdaging nu lang zo groot niet geweest.

Frustraties

Bij het PBL werken wetenschappers. Die schrijven rapporten waar ze volledig achter staan. De frustratie is dat de politiek er vaak weinig tot niets mee doet. Zo constateerde het PBL dat de uitkoop van boeren de afgelopen 25 jaar nauwelijks resultaat heeft gehad. Vervolgens wil het kabinet vooral stikstofreductie bereiken door boeren te gaan uitkopen. Tja, zegt Hans Mommaas, zo werkt de politiek nu eenmaal. Als het gaat om de boeren heeft hij begrip voor hun weerstand. Een boer die het bedrijf van zijn vader overnam, die het ook weer van zijn vader voortzette, kun je niet zomaar dwingen om te stoppen. Dan moet je de dialoog aangaan en zien of je tot overeenstemming kunt komen. Mommaas heeft nooit zijn stem verheven om zijn gelijk te halen. Bij het PBL weten we dat we bepaalde standpunten soms jarenlang moeten verkondigen. Tot uiteindelijk het besef komt en er actie wordt ondernomen.

Communiceren met boze burgers

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft onder het leiderschap van Hans Mommaas een ‘draai’ gemaakt. Er wordt nu serieus moeite gedaan om niet alleen maar cijfers te produceren. Door meer context toe te voegen moeten rapporten van het PBL toegankelijker worden. Daarnaast wordt er beleid geëvalueerd. Daarbij wordt nadrukkelijk geluisterd naar ‘boze burgers’ die voorheen het idee hadden niet gehoord te worden. Zo’n evaluatie kan leiden tot bijsturen van beleid. De bemiddeling door Johan Remkes in de stikstofdiscussie heeft positief gewerkt. Nu is het wel zaak om die uitkomsten te vertalen naar beleid waar alle partijen zich in kunnen vinden, aldus de scheidend PBL directeur. Mommaas gaat nog niet volledig van zijn pensioen genieten, hij wordt per 1 november voorzitter van de Commissie voor de milieueffectrapportage .

Bron: NRC