Leiderschap ontrafeld: acht hardnekkige mythes die niet kloppen

Wat leiderschap echt betekent

Leiderschap wordt vaak omringd door hardnekkige aannames die in de praktijk en wetenschap allang zijn weerlegd. Onderzoekers Alexander Haslam, Mats Alvesson en Stephen Reicher noemen ze treffend “zombie-ideeën”: oude overtuigingen die steeds weer opduiken, ondanks dat ze geen basis meer hebben in onderzoek. Volgens deze experts is leiderschap geen magische eigenschap, maar een sociaal proces waarin invloed wordt uitgeoefend om een gezamenlijk doel te bereiken.

Leiderschap draait niet alleen om de leider

Een veelgehoorde mythe is dat leiderschap volledig draait om de leider zelf. Zonder volgers is er echter geen sprake van leiderschap, stellen de onderzoekers. Ook teamleden dragen bij aan het leiderschapsproces. Leiderschap is daarmee meer dan alleen de baas in een organisatie: het is een dynamiek tussen mensen.

Leiderschap is niet één specifiek karaktertype

Het idee dat leiders altijd extravert of charismatisch moeten zijn, wordt ontkracht door onderzoek. Wat een leider succesvol maakt, hangt meer af van wat volgers als leiderschap herkennen dan van vaststaande eigenschappen. Dit maakt leiderschap veelzijdiger dan vaak wordt gedacht.

Gedrag en context zijn cruciaal

Hoewel verandering vaak wordt gezien als een kenmerk van leiderschap, is dat niet altijd het juiste pad. Leiderschap moet worden aangepast aan de situatie en de behoeften van de groep. Soms is stabiliteit juist belangrijker dan vernieuwing.

Goed leiderschap is subjectief

Er bestaat geen universele definitie van goed leiderschap. Wat als goed wordt beschouwd, hangt af van het perspectief: volgers, journalisten of wetenschappers hebben vaak verschillende ideeën over wat werkt. Dit laat zien dat leiderschap sterk afhankelijk is van de context waarin het wordt beoefend.

Leiderschap is niet exclusief

De mythe dat alleen een kleine elite geschikt is voor leiderschap, blijkt schadelijk. Het verheffen van leiders boven de groep vergroot de afstand en kan creativiteit en betrokkenheid onder volgers ondermijnen. Leiderschap is niet voorbehouden aan enkelen, maar een rol die iedereen kan spelen afhankelijk van de omstandigheden.

De schaduwzijde van leiderschap

Leiderschap wordt vaak gepresenteerd als iets positiefs, maar het kan ook negatieve gevolgen hebben, zoals het vergroten van ongelijkheid of het ontstaan van tirannie. Kritisch nadenken over de rol van leiders is essentieel om dit te voorkomen.

Groepen kunnen ook zonder leiders

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, kunnen groepen prima functioneren zonder expliciete leiders. Sterker nog, leiderschap kan in sommige gevallen de betrokkenheid en effectiviteit van een team verminderen. Zelforganisatie en gedeelde verantwoordelijkheid bieden vaak verrassend goede resultaten.

Waarom deze mythes moeten verdwijnen

De mythen rond leiderschap voeden het idee dat mensen niet zonder een uitzonderlijk individu kunnen. Dit leidt niet alleen tot afhaken van volgers, maar kan ook zelfgenoegzaamheid en narcisme bij leiders versterken. Het is tijd om leiderschap te zien voor wat het echt is: een dynamisch proces dat afhankelijk is van samenwerking en context, in plaats van persoonlijke kwaliteiten alleen.

Bron: nrc.nl