Te weinig slagkracht voor vernieuwing schoolgebouwen

Schoolgebouwen kraken, renovatie hapert

Nederland telt zo’n 28 miljoen vierkante meter aan onderwijsvastgoed, waarvan een flink deel dringend toe is aan renovatie of vervanging. Toch komt die operatie nauwelijks op gang. Gemeenten en schoolbesturen missen de financiële en organisatorische slagkracht om structureel te vernieuwen. Tegelijkertijd is afgesproken dat alle schoolgebouwen uiterlijk in 2050 klimaatneutraal moeten zijn.

Een fors deel van het onderwijsareaal stamt uit de jaren zestig en zeventig en kampt met gebrekkige isolatie, slechte ventilatie en verouderde installaties. In veel gebouwen is de luchtkwaliteit structureel onder de maat. Vanaf juli is een CO₂-meter verplicht in elk klaslokaal, maar structurele oplossingen blijven vaak uit.

Ongezonde klaslokalen en beperkte middelen

Volgens metingen van bedrijf AirTeq is in meer dan de helft van de scholen de luchtkwaliteit niet in orde. In zo’n veertig procent ligt het CO₂-niveau zelfs boven de 1.400 ppm, waar 1.200 als maximum wordt gehanteerd. Een raampje openzetten helpt niet meer: grotere ingrepen zijn noodzakelijk.

Toch lukt het scholen vaak niet om de middelen vrij te maken voor grootschalige renovaties. Gemeenten zijn formeel verantwoordelijk voor het funderend onderwijs, maar hebben te maken met beperkte budgetten. Vooral kleine scholen in krimpgebieden kunnen nauwelijks investeren, terwijl schaalvergroting vaak gevoelig ligt vanwege de spreiding van voorzieningen.

Verouderd vastgoed drukt op onderwijskwaliteit

Een kwart van alle schooloppervlakte stamt uit de jaren zestig of zeventig. Die gebouwen zijn vaak slechter dan veel oudere scholen van een eeuw oud. Door verlengde afschrijvingstermijnen worden renovaties uitgesteld, waardoor schoolbesturen langer verantwoordelijk blijven voor achterstallig onderhoud zonder extra budget.

Besturen als Stichting Brigantijn in Twente proberen met beperkte middelen het hoofd boven water te houden. Voorzitter Ralf Dwars ziet liever grotere, moderne scholen waar voldoende personeel en ondersteuning beschikbaar is. Kleinere scholen missen de schaal om goed te kunnen functioneren.

Demografische druk en kleinere scholen

De totale oppervlakte aan scholen neemt langzaam af, vooral door de krimp in het mbo en hbo. In het basisonderwijs blijft het aantal kinderen stabiel, maar door nieuwbouw in jonge wijken ontstaan meer kleine scholen. Dat maakt het organiseren van renovatieprojecten extra complex. De versnippering leidt tot hogere kosten en inefficiënte inzet van middelen.

Data over onderwijsvastgoed is bovendien beperkt. Vooral universiteiten registreren hun gebouwen niet uniform, waardoor beleidsvorming lastig is. Sommige panden met meerdere functies staan zelfs ingeschreven als kantoor in plaats van onderwijsinstelling.

Renovatie belangrijker dan nieuwbouw

In de praktijk wordt steeds vaker gekozen voor renovatie in plaats van nieuwbouw. ABN AMRO rekende uit dat in de tweede helft van 2024 de investeringen in schoolrenovatie met ruim 50 procent zijn gestegen, terwijl nieuwbouwprojecten juist bijna 60 procent minder werden uitgevoerd. De trend is logisch, gezien de kosten en het ruimtegebrek in stedelijke gebieden. Maar volgens betrokkenen gaat het allemaal nog veel te traag.

Jan Anker van bouwbedrijf Meerbouw ziet dagelijks hoe het tempo achterblijft. Volgens hem is het renoveren van bestaande gebouwen vaak voldoende om aan de eisen te voldoen, maar is financiering lastig. Zijn oplossing: projecten bundelen. Niet één school tegelijk, maar meerdere in één aanbesteding.

Bundeling als voorwaarde voor subsidie

Die aanpak lijkt nu op gang te komen. In het Programma Onderwijshuisvesting van het Nationaal Groeifonds is bundeling van renovatieprojecten inmiddels een expliciete voorwaarde voor subsidie. In totaal is er een half miljard euro beschikbaar gesteld, waarvan 96 miljoen in de eerste ronde wordt verdeeld.

Volgens Anker is dat een stap in de goede richting. Gemeenten hopen op méér geld, maar de focus op schaalgrootte kan het renovatietempo in ieder geval aanjagen. Als meerdere scholen samen worden aangepakt, levert dat niet alleen kostenbesparing op, maar ook meer slagkracht. Precies wat nu ontbreekt.

Bron: cobouw.nl