De Omgevingswet in de praktijk: een kritische evaluatie na jaren van uitstel

Na jaren van uitstel is op 1 januari de langverwachte Omgevingswet ingevoerd. Het centraliseren van ruimtelijke regels achter één loket brengt echter zorgen met zich mee. Het ministerie van minister Hugo de Jonge heeft zich met calamiteitenteams en crisisdraaiboeken voorbereid op mogelijke problemen, vooral op het digitale vlak.

Voorbereiding en kritiek

Het ministerie heeft zich met militaire precisie voorbereid op mogelijke problemen bij de invoering van de Omgevingswet. In tegenstelling tot de millenniumbug van 1999, waarbij wereldwijde angst voor computerverstoringen heerste, ligt de focus nu op digitale ontwrichting. Speciale regeringscommissaris Kars de Graaf is aangesteld om in te grijpen bij ernstige problemen. Ondanks kritiek en voorspellingen van mogelijke rampscenario’s, stelt minister De Jonge dat de wet nu ingevoerd moet worden en dat men realistisch moet zijn over mogelijke problemen.

Doel en inhoud van de Omgevingswet

De Omgevingswet heeft als doel alle ruimtelijke processen, vergunningaanvragen en milieuregelingen te centraliseren in één geautomatiseerd proces. Dit omvat een digitaal overheidsloket waar belanghebbenden gemakkelijk regels en besluitvorming kunnen raadplegen. Ministers beloofden een transparante wet met minder regels, gedigitaliseerde procedures en meer mogelijkheden voor burgers om hun leefomgeving vorm te geven.

Digitale achilleshiel en uitdagingen

De digitale implementatie van de wet blijkt echter de zwakke schakel te zijn. Zes keer werd de invoering uitgesteld vanwege problemen met digitale systemen. Critici waarschuwen voor een ‘paradijs voor advocaten’ waar burgers vastlopen en urgente kwesties zoals woningnood en stikstofaanpak vertraging oplopen. Het ministerie blijft optimistisch ondanks deze zorgen en stelt dat de wet een cultuurverandering vereist.

Lokale perspectieven: Leeuwarden

De gemeente Leeuwarden, ondanks worstelingen met onvoorspelbare vragenlijsten, gelooft dat ze de wet kunnen hanteren. Leeuwarden begint met een schone lei, past geen overgangsmaatregelen toe en hoopt dat de wet over enkele jaren als een waardevolle inspanning wordt beschouwd, ondanks verwachte onvolkomenheden.

Kritische stemmen en waarschuwingen

Voormalig hoogleraar bestuursrecht Peter Nicolaï uit zijn pessimisme over de wet, waarbij hij de achterhaalde ideeën achter de operatie en mogelijke digitale rampen benadrukt. Hij wijst op een angstcultuur op het ministerie en druk op ambtenaren om kritiek te onderdrukken. Nicolaï’s ervaringen als Eerste Kamerlid illustreren de politieke druk om de wet door te drukken.

Lokale voorbereiding: Putten en Waalwijk

Ondanks deze kritiek zijn sommige gemeenten, zoals Putten en Waalwijk, opgelucht dat de wet niet opnieuw is uitgesteld. Ze zijn in grote lijnen klaar voor de implementatie, hoewel ze erkennen dat praktijkervaring nodig is om eventuele tekortkomingen te ontdekken. Deze gemeenten benadrukken het belang van voortgang in plaats van voortdurend uitstel.

Conclusie

De invoering van de Omgevingswet markeert een belangrijke verschuiving in ruimtelijke regelgeving, maar de zorgen over de digitale uitvoering blijven bestaan. Terwijl het ministerie zich voorbereidt op mogelijke problemen, uiten critici twijfels over de doeltreffendheid en relevantie van de wet in het veranderende maatschappelijke landschap. Het is nu afwachten hoe de wet zich in de praktijk zal bewijzen en welke uitdagingen zich zullen voordoen.

Bron: nrc.nl