Verdeelde reacties op voorstel voor doorbouwgarantie bij nieuwbouwwoningen

Er dreigt een heuse bouwcrisis in Nederland. De oplopende kosten zorgen ervoor dat bouwprojecten worden uitgesteld of zelfs gecanceld. Deskundigen en ook politieke partijen in Den Haag pleiten daarom voor een doorbouwgarantie. Die houdt in dat het Rijk woningen tijdelijk opkoopt als bij een nieuwbouwproject in de ‘voorverkoop’ te weinig huizen zijn verkocht. Doorgaans kan een project alleen doorgaan als vooraf minstens 50 tot 70% van de te bouwen woningen is verkocht.

Bouw stagneert

De bouw van de door het kabinet gewenste 1 miljoen woningen tot 2030 komt steeds meer in de knel. De gestegen kosten en opgelopen rente maken nieuwbouwwoningen duur. Daardoor haken kopers af. Als het gaat om huurwoningen is er ook terughoudendheid. Minister Hugo de Jonge wil de huur van meer woningen reguleren. Daardoor vrezen investeerders voor hun rendement. Er werden in 2022 fors minder bouwvergunningen afgegeven dan in 2021. Dit is een belangrijke indicatie voor het aantal nieuw te bouwen woningen in de komende jaren.

Afbouwverzekeringen

De twee grootste afbouwverzekeraars in Nederland, Bouwgarant en Woningborg zien een terugloop in het aantal aanvragen. Bouwprojecten worden bij hen gemeld voordat de voorverkoop begint. Ook komt het steeds vaker voor dat de bouwplannen worden aangepast. Dan wordt er gekozen voor rijtjeswoningen in plaats van vrijstaande of twee-onder-een-kap woningen. Dit maakt de huizen goedkoper waardoor ze voor een groter publiek bereikbaar zijn. De afbouwverzekering dient om het afbouwen van de woningen te garanderen als de aannemer failliet zou gaan. Soms wordt een project niet aangepast maar ingetrokken. De grote verzekeraars verwachten dat er in 2023 hooguit 60.000 nieuwe woningen worden gebouwd.

De Jonge komt met advies

Minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting heeft aan de Tweede Kamer toegezegd de mogelijkheden voor een doorbouwgarantie te onderzoeken. Maar hij wil hierbij een zorgvuldige afweging maken omdat het om de inzet van belastinggeld gaat. Ook komt de minister nog niet met toezeggingen. Dit kan volgens hem leiden tot ‘strategische keuzes’ van bouwondernemers. Ook gemeenten denken na over maatregelen om bouwers tegemoet te komen. Zo wil Amsterdam de duurzaamheidseisen voor nieuwbouw versoepelen.

Alternatieven

Deskundigen, zoals bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) snappen wel dat de overheid wil ingrijpen. Bij de vorige wooncrisis vanaf 2008 gebeurde dat niet. Toen kwam de bouw van nieuwe woningen vrijwel helemaal stil te liggen. In de bouw vielen talrijke ontslagen. Het duurde vervolgens jaren voordat het bouwen van nieuwe woningen weer op gang kwam. Het is dus logisch dat het Rijk herhaling van dat scenario wil voorkomen. Maar er zijn ook alternatieven. Zo wijst hoogleraar woningmarkt Peter Boelhouwer op de mogelijkheid voor een btw-verlaging op bouwmaterialen. Een doorbouwgarantie is volgens Boelhouwer een goed instrument om in te spelen op de actuele situatie.

De woningmarkt verandert nu zo snel dat dit een goed instrument is. Maar dit moet dan wel tijdelijk zijn, waarschuwt hij. Projectontwikkelaars kunnen voor de toekomst immers gewoon rekening houden met de nieuwe situatie. Verder vindt Boelhouwer dat de overheid niet voor het volle bedrag garant hoeft te staan. Dit is deels immers gewoon ondernemersrisico. Er moet volgens hem ook onderscheid worden gemaakt naar soort project. De bouw van sociale huurwoningen verdient meer ondersteuning dan die van vrijstaande koopwoningen. Willem Korthals Altes, hoogleraar grondbeleid, waarschuwt dat een doorbouwgarantie niet zaligmakend is. Bovendien moet hiervoor toestemming worden gevraagd aan de Europese Commissie. Dit kan leiden tot maanden vertraging. Ook kan de maatregel zorgen voor het opdrijven van grondprijzen. Het geld van de subsidie komt dan bij de grondeigenaren terecht.

Bron: Het Financieele Dagblad