Is Veldhoven nog opgewassen tegen de onstuimige groei van ASML?

Chipmachinefabrikant ASML is één van de grootste bedrijven van Nederland. Dat heeft gevolgen voor de vestigingsplaats van het bedrijf, het relatief kleine Noord-Brabantse dorp Veldhoven. Wie er een huis wil kopen of huren betaalt de hoofdprijs en de wegen rond Veldhoven zijn overvol. Dat roept de vraag op of het wel wenselijk is dat ASML op de huidige locatie blijft en of het bedrijf misschien een bijdrage moet leveren aan de omgeving. “We gaan geen tweede Philips worden”, is de stellige boodschap.

De controverse van een wereldspeler

ASML is één van de belangrijkste producenten van chips. Niet zomaar chips, maar chips die 20.000 keer dunner zijn dan een menselijke haar en waar maar die wel essentiële gegevens kunnen bevatten. Grootmachten als China en de VS zijn belangrijke klanten. Maar daarnaast heeft ASML ook te maken met de inwoners van Veldhoven die morren over hoge huizenprijzen maar ook overvolle wegen, steeds maar nieuwe aanbouw aan het bedrijf en bomen die moeten wijken voor weer een nieuw fietspad richting het terrein van de chipmaker. Jarenlang was de regio trots op het bedrijf, want ASML deed het heel goed en zorgde voor werkgelegenheid. ASML en de omgeving krijgen steeds meer ‘last’ van elkaar omdat Veldhoven de groei van het bedrijf niet kan bijhouden.

ASML groeit uit zijn jas

Wie vanaf de 16^e etage van het hoofdkantoor naar buiten kijkt ziet wat het probleem is. Fabriekshallen, een enorme parkeergarage, extra kantoren en een distributiecentrum nemen honderden vierkante meters in beslag. En het eind is nog niet in zicht. ASML heeft een nieuwe afdeling ‘Community Engagement’, geleid door Lucas Van Grinsven. De afdeling heeft nu een budget van ‘slechts’ 8 miljoen euro, maar dit bedrag zal de komende jaren fors gaan stijgen. In de komende jaren zal het personeelsbestand van de chipmachinebouwer groeien van zo’n 20.000 medewerkers naar minimaal 35.000. Die mensen moeten een werkplek hebben en dus zal er de komende tijd zeker verder worden gebouwd. De weerstand groeit. Dit blijkt onder meer uit de plannen voor een nieuw fietspad, waar ASML 12 miljoen euro aan meebetaalt. Het bedrijf stimuleert personeel om op de fiets te komen, ongeveer een derde doet dat ook. Voor de doorstroming moet dat fietspad er komen. Maar de aanleg is nog niet begonnen want er zijn felle protesten tegen het noodzakelijke kappen van bomen om deze aanleg mogelijk te maken.

Woningen onbetaalbaar

De directeur van Trudo, een kleine woningcorporatie uit Eindhoven, constateert dat zelfs mensen die een jaarinkomen hebben van 60.000 euro geen woning meer kunnen huren of kopen. De aantrekkingskracht van ASML zorgt ervoor dat er nauwelijks huizen beschikbaar zijn. Lucas van Grinsven beaamt het probleem, maar stelt dat dit ook voor medewerkers van ASML zelf geldt. Zij verdienen goed, maar daardoor worden de prijzen eveneens opgedreven zodat ook zij verder van het bedrijf af een huis moeten zien te vinden. Tot 2040 moeten er in de regio Eindhoven zo’n 60.000 woningen bij komen, maar of die het probleem oplossen is zeer de vraag.

Duurzaam ondernemen in Brainport Eindhoven

ASML maakt deel uit van Brainport Eindhoven. Otto Raspe is hoofd Research bij de Rabobank en mede opsteller van een rapport over duurzaam ondernemen in de regio. Ook Raspe ziet dat er steeds meer ongelijkheid optreedt. Er zijn veel hoogopgeleide medewerkers woonachtig in de regio. Hiervan profiteren veel bedrijven zoals leveranciers en de horeca. Daarnaast kent de regio Eindhoven een relatief grote groep inwoners die niet of nauwelijks in hun opleiding en ontwikkeling wil of kan investeren.

Sociale structuur onder druk

ASML trekt werknemers aan van over de hele wereld. Dat legt druk op de leefbaarheid. Er worden steeds meer kamers en studio’s verhuurd. Expats met een heel andere achtergrond strijken neer de regio. Dat geeft spanningen omdat de diversiteit toeneemt. Oorspronkelijke bewoners herkennen hun oude wijken en buurten niet meer. ASML wil geen Philips worden, zo benadrukte topman Peter Wennink tijdens de meest recente aandeelhoudersvergadering. Het is niet de bedoeling dat ASML net als het voormalige moederbedrijf gaat investeren in scholen en sportverenigingen. Ook Van Grinsven ziet dat niet gebeuren.

Het was een heel andere tijd. Een ASML wijk gaat er zeker niet komen in Eindhoven, al was het alleen al omdat Philips in de jaren 20 en 30 binnen een week een bouwvergunning rond had. Vandaag de dag duurt dat 8 jaar. Maar ASML heeft wel contact gezocht met 21 omliggende gemeenten om te bespreken of het mogelijk is om de bouwplannen voor nieuwe woningen met tien jaar vervroegen, dus naar 2030 in plaats van 2040 en dat het bedrijf daar een financiële bijdrage aan wil leveren. Een belemmering is dat de gemeentelijke organisatie van Eindhoven niet best functioneert. Er is een groot tekort aan ambtenaren met de juiste opleiding. Volgens onbevestigde berichten wordt er gewerkt aan een fonds om de woningbouw in de regio te stimuleren. Vanuit ASML wordt dit nog niet bevestigd.

Bron: Het Financieele Dagblad