Steden strijden om plaats op de Smart City Expo

Gemeenten doen hun best om de meest innovatieve gemeente van Nederland te worden. Met apps en andere technische snufjes moet de stad ‘smart’ worden en op die manier klaar voor de toekomst. Of het nu gaat om een app of om het slim verzamelen van data die nuttig kan zijn bij het nemen van bestuurlijke beslissingen, gemeenten investeren graag in innovaties waarmee ze zichzelf in de kijker kunnen spelen.

Is digitalisering wel de beste oplossing?

Steden moeten volgens deskundigen ervoor waken dat ze niet ‘doorslaan’ in innovatie. Niet voor alles is een slimme oplossing de beste keuze. Een innovatieve gemeente is zeker te prijzen, maar de belangen van de burgers moeten wel altijd het zwaarst wegen. Algoritmes kunnen fataal verkeerde keuzes maken. Een pijnlijk voorbeeld daarvan is de Toeslagenaffaire waarbij de Belastingdienst gebruik maakte van algoritmes om fraudeurs op te sporen. Hiermee werden mensen die volstrekt onschuldig waren in grote financiële problemen gebracht.

Onderzoek naar de slimme stad

Jiska Engelbert onderzoekt namens de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam hoe de slimme stad het beste werkt. Innovatieve gemeenten kunnen de uitkomsten van de onderzoeken gebruiken bij het maken van plannen voor de toekomst van hun stad. Zo constateerde Engelbert dat ‘druktemeters’ die vooral tijdens de corona uitbraak populair waren, soms hun doel voorbij schoten. De data die werden gebruikt signaleerden alleen hoeveel mensen er waren, niet hoe druk het was in de horeca, want de app wist niet of mensen gewoon over de Blaak in Rotterdam slenterden of iets gebruikten in een koffietent of lunchroom.

Gemeenten moeten beschikken over voldoende kennis

Engelbert constateert dat gemeenten vaak niet goed weten wat de mogelijkheden zijn van innovatie. Ze stellen geen kritische vragen en laten zich maar al te graag leiden door bedrijven die van alles kunnen ontwikkelen en dat natuurlijk maar wat graag aan een gemeente verkopen. Dit alles onder het mom dat de gemeente deze data echt nodig hebben en er van alles mee kunnen. Die kennis, of het gebrek eraan, speelt bijvoorbeeld ook een rol wanneer een groot techbedrijf in een stad wil neerstrijken met een enorm datacenter. Het bedrijf doet grote beloften over werkgelegenheid en het terug leveren van warmte voor stadsverwarming. Maar gemeenteraadsleden en ambtenaren moeten in staat zijn om de juiste kritische vragen te stellen. Er wordt gewerkt aan een ‘toolkit’ die daarvoor als handreiking kan dienen.

Zeggenschap van de burgers

Essentieel bij het digitaliseren van de stad is dat de burgers zeggenschap krijgen over de innovaties die worden gebruikt en wat er met de data gebeurt. Er is niets mis met een innovatieve gemeente, maar de belangen van de inwoners moeten daarbij altijd leidend zijn. Transparantie is daarbij heel belangrijk. In Barcelona bijvoorbeeld zijn bewoners ‘juridisch eigenaar van hun eigen data’. Hierdoor kunnen activiteiten van bedrijven als AirBnB en Uber worden gereguleerd. Hier kunnen Nederlandse gemeenten nog veel van leren, aldus onderzoeker Engelbert.

Bron: VPRO