Opleiding Circulair Bouwen

Het succesvol invoeren van een circulaire bouwstrategie begint met een grondige analyse van de huidige lineaire economie. Deze analyse richt zich op de problemen van de lineaire economie en de impact ervan op de samenleving, inclusief de beperkingen van de huidige recyclingaanpak. Circulariteit, een breed begrip met verschillende definities, overlapt sterk met duurzaamheid en vereist duidelijkheid in zowel de definitie als de meetmethoden om een effectief circulair bouwproces te realiseren.

Relevantie

Het managen van een circulair bouwproces is complex omdat het vraagt om meer dan traditioneel bouwen; het vereist een volledige systeemverandering. Effectief managen betekent inzicht krijgen in huidige systeemfouten en deze voorkomen in een circulair systeem. Voor een succesvol circulair bouwproces is helderheid nodig over de definitie van circulariteit en de meetmethoden om eraan te voldoen.

Leerdoelen

• De cursist moet begrijpen welke problemen er in een (schijnbaar goed georganiseerde) lineaire economie (al of niet met recycling) allemaal ontstaan
• De cursist leert dat het huidige economische systeem niet volhoudbaar is en alleen een complete systeemtransitie deze problemen kan verhelpen en voorkomen
• De cursist leert hoe bepaalde actoren in het bouwproces concreet invulling hebben gegeven aan circulair bouwen
• De cursist begrijpt hoe de overheid probeert te komen tot concrete afspraken m.b.t. begripsvorming ten aanzien van circulariteit in het bouwproces
• De cursist leert welke bestaande definities en meetmethoden er nu al gehanteerd en toegepast worden.

Circulair ontwerpen, biobased & modulair bouwen streeft naar duurzaamheid door producten langdurig te hergebruiken zonder extra grondstoffen nodig te hebben. Het vraagt om vooruitdenken in alle fasen, van initiatief tot de volgende levenscyclus, waarbij functionaliteit en het sluiten van ketens centraal staan.

Binnen circulair bouwen ligt de focus op hergebruik van materialen, met aandacht voor reactieve en actieve organisatie. Er wordt gewerkt aan een uniform raamwerk voor materialenpaspoorten. De cursus belicht initiatieven rond materialenbanken en grondstoffenpaspoorten, met nadruk op Material Driven Design en het belang van inzicht in beschikbare bouwmaterialen.

In een circulaire economie verschuift de focus naar het maximaliseren van de eco-effectiviteit en het minimaliseren van de negatieve impact door systematische aanpassingen. De module verkent hoe dit principe vertaald kan worden naar een circulair bouwproces.

Op Europees en nationaal niveau is ambitieus beleid ontwikkeld voor een volledig circulaire economie binnen drie decennia. De module bespreekt het speelveld, randvoorwaarden en praktijkvoorbeelden in de bouwsector tijdens deze transitie.

Om een circulair bouwproces te realiseren, is het essentieel op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rond beschikbaarheid van gebruikte bouwmaterialen en de toepasbare tools. Het managen van een circulair bouwproces vereist een specifieke aanpak, gezien de afwijkende principes van een circulaire economie. Inzicht in hoogwaardig hergebruik van materialen (zoals modulair bouwen) en het gebruik van nagroeibare materialen is hierbij cruciaal.

Het opzetten van een circulair bouwproces vereist tevens kennis van het kader en de tijdslijn van de transitie naar een circulaire economie. Het is relevant om te begrijpen hoe de bouwsector momenteel invulling geeft aan deze ontwikkelingen.

Doelen:

• De cursist begrijpt hoe gebruikte materialen, afkomstig uit sloop- & renovatieprojecten, beschikbaar komen voor hergebruik
• De cursist verkrijgt inzicht in de mogelijkheden die grondstoffenpaspoorten bieden in dit verband.
• De cursist verkrijgt inzicht in praktijkervaringen rondom hergebruik van materialen
• De cursist leert wat de beperkingen zijn van retrofitting en laagwaardig hergebruik van materialen uit bestaande panden
• De cursist krijg inzicht in de mogelijkheden om het circulaire bouwproces van de toekomst vorm te geven door modulair te bouwen en het gebruik van biobased bouwmaterialen
• De cursist begrijpt op welke principes een circulaire economie gestoeld is
• De cursist begrijpt hoe de overheid de transitie naar een circulaire economie wenst vorm te geven
• De cursist leert hoe actoren in het bouwproces hier nu al invulling aan trachten te geven

Relevantie

Om een circulair bouwproces te realiseren, is het essentieel op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen rond beschikbaarheid van gebruikte bouwmaterialen en de toepasbare tools. Het managen van een circulair bouwproces vereist een specifieke aanpak, gezien de afwijkende principes van een circulaire economie. Inzicht in hoogwaardig hergebruik van materialen (zoals modulair bouwen) en het gebruik van nagroeibare materialen is hierbij cruciaal.

Het opzetten van een circulair bouwproces vereist tevens kennis van het kader en de tijdslijn van de transitie naar een circulaire economie. Het is relevant om te begrijpen hoe de bouwsector momenteel invulling geeft aan deze ontwikkelingen.

Leerdoelen:

• De cursist begrijpt hoe gebruikte materialen, afkomstig uit sloop- & renovatieprojecten, beschikbaar komen voor hergebruik
• De cursist verkrijgt inzicht in de mogelijkheden die grondstoffenpaspoorten bieden in dit verband.
• De cursist verkrijgt inzicht in praktijkervaringen rondom hergebruik van materialen
• De cursist leert wat de beperkingen zijn van retrofitting en laagwaardig hergebruik van materialen uit bestaande panden
• De cursist krijg inzicht in de mogelijkheden om het circulaire bouwproces van de toekomst vorm te geven door modulair te bouwen en het gebruik van biobased bouwmaterialen
• De cursist begrijpt op welke principes een circulaire economie gestoeld is
• De cursist begrijpt hoe de overheid de transitie naar een circulaire economie wenst vorm te geven
• De cursist leert hoe actoren in het bouwproces hier nu al invulling aan trachten te geven

Relevantie

Om de circulaire doelstellingen te bereiken, wordt de rol van goed georganiseerde circulaire bouwketens steeds crucialer in het bouwproces, zowel voor de technische als de biologische kringloop. In deze transitie naar een circulaire economie spelen Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen een essentiële rol. Zij sturen het proces op hoofdlijnen en gebruiken monitoring als middel om de voortgang nauwlettend te volgen.

Doelen

• • De cursist krijgt inzicht in het ontstaan van circulaire bouwketens
  • De cursist begrijpt naast de noodzaak ook de complexiteit van dergelijke ketens
  • De cursist krijgt inzicht in de doelen die de overheid zich stelt rondom een circulaire economie
  • De cursist krijgt inzicht in hoe zij hier in de praktijk vorm en inhoudt aan geeft en welke andere actoren in de bouwketen zij hier bij betrekt

Een circulair businessmodel kan worden gedefinieerd als een strategische benadering waarbij een bedrijven waarde creëert door producten, diensten en materialen te ontwerpen, produceren en leveren met als doel het minimaliseren van afval, het verlengen van de levensduur van producten en het maximaliseren van het hergebruik van grondstoffen.

De financiering van circulaire projecten is op dit moment echter nog vaak een uitdaging zijn. Bijvoorbeeld als het gaat om rendement, wie draagt bijvoorbeeld het economisch risico? Zo ook wat betreft fiscaliteit, afschrijving en restwaarde wordt volledig anders dan we traditioneel gewend zijn. Dit geldt ook voor het taxatieproces, hoe waardeer je bijvoorbeeld een gebouw met restwaarde van diverse onderdelen? En wat dacht je van het verzekeren van panden, hoe verzeker je bijvoorbeeld hergebruikte onderdelen in een nieuw pand?

Relevantie

Voor een circulair bouwproces is het belangrijk te erkennen dat het huidige financiële en accounting systeem, dat gebaseerd is op lineaire economische waarden, beperkt is. Er is behoefte aan alternatieve financiële frameworks die zich richten op meervoudige waardecreatie.

Doelen

• De cursist krijgt inzicht in waarom de huidige financiële systemen in een circulaire economie tekort schieten
• De cursist begrijpt wat er nodig is om naast economische waarden ook ecologische en sociale waarden (meervoudige waardecreatie) te betrekken in financiële frameworks
• De cursist krijgt inzicht in circulaire business modellen
• De cursist begrijpt hoe, naast economische waarden, ook ecologische en sociale waarden (meervoudige waardecreatie) kan worden gerealiseerd

De transitie naar een circulair bouwproces gaat gepaard met technische en organisatorische vernieuwing, dergelijke initiatieven kunnen echter gaan ‘wringen’ met bestaande wet- & regelgeving Zo wordt er bijvoorbeeld volop geëxperimenteerd met de leverancier eigenaar te laten blijven van de materialen die worden geleverd, waarbij betaald wordt voor het gebruik (inclusief onderhoud) in plaats van voor het bezit. Bij dit ‘product-as-a-service’ (PAAS) concept wordt het eigenaarschap juridisch niet overgedragen. Technisch gezien een voor de hand liggende oplossing, maar op grond van het Burgerlijk Wetboek ligt dit een stuk gecompliceerder. Vanzelfsprekend heeft een circulaire uitvraag ook allerlei juridische consequenties bij aanbestedingsprocedures.

Relevantie

Om invulling te kunnen geven aan een circulair bouwproces is het relevant te weten tegen welke juridische beperkingen je kunt aanlopen als ook welke kansen de huidige wet- & regelgeving al wel biedt.

Doel

• De cursist begrijpt waarom de huidige wet- & regelgeving als ook de traditionele aanbestedingsprocedures belemmerend kunnen zijn bij het ontplooien van circulaire initiatieven in het bouwproces
• De cursist verkrijgt inzicht in hoe deze hobbels kunnen worden overwonnen

De benodigde transitie naar een circulair bouwproces stelt de sector voor grote uitdagingen, er dient in dit verband dan ook een beroep te worden gedaan op het innovatievermogen van deze bedrijfstak. Een belangrijk onderdeel hierbij vormt de digitale uitwisseling van data die nodig is voor de industrialisatieslag in de bouwsector, zoals onder andere het in kaart brengen van de bestaande gebouwde omgeving en het slim organiseren van de logistieke uitdagingen die circulair bouwen en renoveren met zich meebrengt. Te denken valt onder meer aan actieve kennisontwikkeling op de snijvlakken van bouw, industrialisatie, ICT, logistiek en (geo)data. Hiertoe is het ontstaan van bewustwording noodzakelijk over digitale randvoorwaarden voor de circulaire bouweconomie en het (door)ontwikkelen van digitale vaardigheden. Ook zal een Community of Practice moeten ontstaan met digitaliseringsstandaarden die in de markt gemeen goed dienen te worden.

Verder wordt in deze module aandacht besteed aan de rol van Building Information Modeling (BIM), augmented reality en virtual reality in relatie tot een circulair bouwproces. Tenslotte worden in dit verband voorbeelden gegeven van de inzet van drones en scanners bij het ophalen van informatie, bijvoorbeeld ten behoeve van het inventarisatieproces in het kader van het ‘oogsten’ van materialen uit bestaande gebouwen.

Relevantie

In de transitie naar een circulaire economie gaat informatietechnologie een cruciale rol vervullen bij het vergaren, opslaan en verwerken van relevante data.

Doelen

• De cursist begrijpt dat digitale uitwisseling van data belangrijk is voor de transitie naar een circulair bouwproces
• De cursist krijgt inzicht in de diverse mogelijkheden die digitalisering hiertoe biedt

We staan voor een enorme maatschappelijke opgave van drie noodzakelijke transities: de klimaatopgave, de energietransitie en de grondstoffentransitie. Het in de praktijk realiseren van deze drie fundamentele systeembrede veranderingen is een vak op zich omdat het om vernieuwing vraagt op verschillende maatschappelijke lagen.

Relevantie

Om met betrekking tot de transitie naar een circulaire economie van uitdaging naar uitvoering te kunnen komen is het van belang om inzicht te hebben wat een transitie precies behelst.

Doel

• De cursist begrijpt wat er bij het bewerkstelligen, aanjagen, dan wel (bij)sturen van een lange termijn maatschappelijk transformatieproces komt kijken
• De cursist verkrijgt inzicht in de verschillende stappen van de cyclus van transitiemanagement